In de afgelopen 20 jaar is de aandacht voor pesten behoorlijk toegenomen. Er wordt inmiddels wel erkend dat de gevolgen voor het kind groot zijn. Er zijn dan ook in sneltreinvaart allerlei projecten en methoden ontwikkeld door veel verschillende organisaties en bureautjes, met wisselende kwaliteit en effecten. Toch valt nog steeds de conclusie te trekken dat er te weinig goede aandacht is op scholen – en op werkplekken – om pesten adequaat aan te pakken. De diepe misverstanden over pesten spelen daarin een belangrijke rol. Helderheid over die misverstanden zouden doorbrekend kunnen zijn, maar daarvoor is een dieper bewustzijn in onze cultuur nodig.
Het vreemde is dat we inmiddels wel erkennen dat pesten voor een kind erg schadelijk is (men wordt zich dat de laatste jaren vooral bewust door de schrijnende verhalen van heel jonge mensen die zichzelf om deze redenen van het leven beroofden), maar vreemd genoeg wordt erg onderkend dat de inmiddels volwassen slachtoffers en ‘survivors’ meestal nog steeds rondlopen met de traumatische gevolgen door de pesterijen in de jeugd. Ook hierin zijn de diepgaande misverstanden een belangrijke spil in het ontbreken hiervan. Het gevolg is dat kinderen, jongeren, hun ouders, maar vooral ook de inmiddels volwassen slachtoffers tegen een muur aanlopen van onbegrip, verkeerde diagnoses en onterechte projecties over bijvoorbeeld ‘slachtoffergedrag’. Het effect is dat het trauma daardoor verdiept wordt. Immers, opnieuw wordt het slachtoffer niet gezien, niet erkend, niet tegemoet getreden en veroordeeld. Dit hiaat in de hulpverlening is werkelijk een groot probleem.
Samenwerking Stichting Vogelvrij
Al enige jaren ben ik in contact met Stichting Vogelvrij. Deze stichting is in 1996 opgezet door Joan Elkerbout naar aanleiding van haar eigen ervaring als slachtoffer met pesten in de jeugd en later met tekort schietende hulpverlening. Het heeft haar sterk gemotiveerd zichzelf tot professional te ontwikkelen, onderzoek te doen naar de gevolgen van pesten op latere leeftijd en een specifieke plek te bieden voor begeleiding aan slachtoffers. Al 20 jaar begeleidt zij, samen met enkele medewerkers, kinderen, jongeren, ouders en de inmiddels volwassen slachtoffers. Daarnaast geeft zij veelvuldig deskundigheidsbevordering aan docenten (teams) en hulpverleners. De stichting is jaren lang de enige organisatie geweest die gespecialiseerde hulpverlening aan slachtoffers bood. Tegenwoordig zijn er her en der wat kleine praktijken ontstaan, maar geen pakken het zo gespecificeerd aan als Stichting Vogelvrij. Hun aanpak is vooral ook specifiek door de gespreksgroepen en de lotgenotenweekenden. De stichting ziet als kern van hun werk om slachtoffers, de mensen om hen heen, alsook de docenten en hulpverleners te doen beseffen dat de schuld niet bij het slachtoffer ligt. Dit schuldgevoel vormt het grootste misverstand en daarmee het grootste deel van het trauma.
In het contact met de stichting, ofwel met Joan Elkerbout, blijkt dat zij zeer geïnteresseerd zijn om met mij samen te werken in dit nieuw op te zetten project. Ook voor de stichting kan het betekenen dat hun werk meer geworteld kan raken in onze samenleving en de organisatie door kan groeien. De naam voor dit onderdeel was dan ook snel gevonden: Paarden tegen Pesten.
Specificering doelgroep
Er zijn een aantal doelgroepen in dit verhaal:
- Het kind/de tiener als slachtoffer: zij hebben goede, uitleg en ondersteuning nodig bij de verwerking en het opbouwen van de beschadigde weerbaarheid.
- De ouders en het gezin: de impact op ouders en de rest van het gezin is diepgaand en heeft ook specifieke ondersteuning nodig, waarbij aandacht nodig is voor het verhaal en voor de verwerking, alsook het herwinnen van vertrouwen in hen zelf, hun kind en de omgeving.
- De docenten (ook als team, inclusief aanvullende rollen, zoals conciërge, klassenassistenten, etc): de misverstanden moeten boven tafel komen, daarnaast advies en training over hoe met pesten op te gaan. Preventief, maar ook wanneer pesten daadwerkelijk aan de hand is.
- Het kind, of de kinderen die pesten: uit onderzoek blijkt dat een problematische achtergrond meestal de oorzaak is van pestgedrag. Deze pesters hebben een verhoogd risico op crimineel en agressief gedrag en hebben dan ook hulp nodig. Naast de aanpak op school zelf kan een kind dat pest juist door sessies met paarden inzicht opdoen in wat hij voelt en doormaakt, wat de gevolgen daarvan zijn voor hem zelf en wat het effect van pesten is op de ander. Ook hier is sprake van verwerking.
- De inmiddels volwassen personen die in hun jeugd pesten meemaakten: de gevolgen op latere leeftijd kunnen intens zijn. Velen lopen met onverwerkte emoties, onmacht in het aangaan en behouden van sociale contacten, onmacht en paniek in het onderdeel zijn van een team, moeite met presteren, onder hun niveau functioneren, allerlei fysieke, emotionele en sociale klachten, zoals burn out en PTSS. Tevens de opmerking dat dit maar een eerste opsomming is van de mogelijke gevolgen, er zijn er veel meer die vaak voorkomen.
- Volwassenen die op hun werk gepest worden of werden: Ook op volwassen leeftijd, op de werkplek, komt pesten voor. De gevolgen zijn enorm schadelijk voor het slachtoffer. Er bestaat grote moeite om het te stoppen of te kunnen vertrekken. Daarna (of tijdens nog) is de behoefte aan professionele hulp ter verwerking groot. Terwijl deze weinig voorhanden is.
- Hulpverleners (Maatschappelijk Werk, (psycho)therapeuten, psychiatrisch verpleegkundigen, psychiaters, (huis)artsen, pastores, etc): Er is grote behoefte aan het doorbreken van de hardnekkige misverstanden, juist ook in de hulpverlening. Het is van groot belang dat zij bijgeschoold worden, zodat slachtoffers in hun eigen omgeving gemakkelijker de juiste hulp kunnen vinden.
Vormen van begeleiding
Korte sessies:
- Met de paarden één op één met ter verwerking en het oefenen van sociale contacten en houding (voor zowel kinderen, jongeren als de inmiddels volwassenen. Ook met de ouders – samen met het kind of alleen voor hen – is een mogelijkheid)
- Met de paarden één op één met pesters, ter verwerking en het oefenen van sociale contacten en houding (voor zowel kinderen, jongeren.
Workshops, dagen en weekenden:
- Langere programma’s in een groep (de lotgenotenweekenden).
- Langere programma’s voor ouders van slachtoffers (voor juiste voorlichting over pesten, ter verwerking, het ervaringen en gevoelens kunnen delen met andere ouders en het terug krijgen van vertrouwen).
- Training voor docenten.
- Deskundigheidsbevordering voor hulpverleners.
Bovenstaande opsomming zijn de mogelijkheden waar ik uit kan putten en die ik met de paarden samen met de deskundigheid van Stichting Vogelvrij vorm kan geven.